శ్రీశుక ఉవాచ
ఏవం పితరి సమ్ప్రవృత్తే తదనుశాసనే వర్తమాన ఆగ్నీధ్రో జమ్బూద్వీపౌకసః ప్రజా
ఔరసవద్ధర్మావేక్షమాణః పర్యగోపాయత్
ఈ ప్రకారముగా ప్రియవ్రతుడు తనకు నియమించిన పని పూర్తి చేసి తన పుత్రులకు రాజ్యమిచ్చి తగిన వ్యవస్థ ఏర్పరచి నారదుని మార్గమును అనుసరించి పరమాత్మను చేరుకున్నాడు. ఆగ్నీద్రుడు జంబూద్వీపములో ఉన్న ప్రజలను తన సంతానము వలె ధర్మముగా పరిపాలిస్తూ రక్షించాడు.
స చ కదాచిత్పితృలోకకామః సురవరవనితాక్రీడాచలద్రోణ్యాం భగవన్తం విశ్వసృజాం
పతిమాభృతపరిచర్యోపకరణ ఆత్మ ఇకాగ్ర్యేణ తపస్వ్యారాధయాం బభూవ
ఇలా రాజ్య పరిపాలన చేస్తున్న ఆగ్నీద్రుడు పితృలోకాన్ని కోరుకుని (అంటే సంతానాన్ని ఆశించి) దేవతా స్త్రీలు విహరించే ద్రోణి అయిన మేరు పర్వత ప్రాంతములో ప్రజాపతి పతి అయిన పరమాత్మను అన్ని రకాల ఉపకరణములను దగ్గర పెట్టుకుని ఏకాగ్రమైన మనసుతో స్వామిని ఆరాధించడం మొదలుపెట్టాడు
తదుపలభ్య భగవానాదిపురుషః సదసి గాయన్తీం పూర్వచిత్తిం నామాప్సరసమభియాపయామాస
ఈ విషయం తెలుసుకున్న బ్రహ్మ తన సభలో గానమూ నాట్యమూ చేస్తున్న పూర్వ చిత్తి అన్న అప్సరసను పంపించాడు.
సా చ తదాశ్రమోపవనమతిరమణీయం వివిధనిబిడవిటపివిటపనికరసంశ్లిష్టపురట
లతారూఢస్థలవిహఙ్గమమిథునైః ప్రోచ్యమానశ్రుతిభిః ప్రతిబోధ్యమానసలిలకుక్కుటకారణ్డవ
కలహంసాదిభిర్విచిత్రముపకూజితామలజలాశయకమలాకరముపబభ్రామ
అది సుందరమైన వనము. వివిధనిబిడవిటపివిటప - అనేక విధమైన దట్టముగా ఉండే వృక్షముల (విటపి) యొక్క కొమ్మల (విటప) సమూహం(నివిడ) చేత అల్లుకుని ఉన్న ఆ పొదలూ, అల్లుకున్న లతలు. లతలు అల్లుకుని ఉన్న పొదల మీద పక్షులు వాలి మనోహరుంగా కిల కిలా రావములు చేస్తున్నాయి. అక్కడి పక్షులు వేదాలనే వల్లిస్తున్నాయి. నీటికోళ్ళు హంసలూ కొంగలు మొదలైన పక్షులతో విచిత్రమైన కూతలు కూస్తూ ఉన్న పరిశుద్ధమైన జలము గల సరస్సు. ఇలాంటిన్ సరస్సులో పూర్వచిత్తి సంచరించినది.
తస్యాః సులలితగమనపదవిన్యాసగతివిలాసాయాశ్చానుపదం ఖణఖణాయమానరుచిర
చరణాభరణస్వనముపాకర్ణ్య నరదేవకుమారః సమాధియోగేనామీలితనయననలినముకుల
యుగలమీషద్వికచయ్య వ్యచష్ట
మహా వయ్యారముగా విలాసముగా ఒక్కో అడుగూ వేస్తూ ఉంది. కాలికుండే అందెలు చప్పుడు చేస్తూ ఉన్నాయి. అందమైన పాదములకు ధరించిన ఆభరణ ధ్వని విని సమాధితో మూసుకున్న కనులను కొద్దిగా తెరిచాడు ఆగ్నీద్రుడు.
తామేవావిదూరే మధుకరీమివ సుమనస ఉపజిఘ్రన్తీం దివిజమనుజమనోనయనాహ్లాద
దుఘైర్గతివిహారవ్రీడావినయావలోకసుస్వరాక్షరావయవైర్మనసి నృణాం కుసుమాయుధస్య విదధతీం
వివరం నిజముఖవిగలితామృతాసవసహాసభాషణామోదమదాన్ధమధుకరనికరోపరోధేన ద్రుతపద
విన్యాసేన వల్గుస్పన్దనస్తనకలశకబరభారరశనాం దేవీం తదవలోకనేన వివృతావసరస్య
భగవతో మకరధ్వజస్య వశముపనీతో జడవదితి హోవాచ
ఆడ తుమ్మెద పద్మాన్ని వాసన చూస్తున్నట్లుగా తోటలో ఉన్న పూలను వాసన చూస్తున్న ఆమె మనసుకూ కంటికీ ఆనందము కలిగిస్తూ ఉంది. నడక విహార విలాస చూపులలో అన్ని రకములుగా ఎదుటివారి మనసులో మన్మధున్ని ఉద్దేపిస్తున్నట్లు ఉన్న ఆమె మాటలూ చూపులూ నడకలూ విలాసములూ చిరునవ్వులతో ఆకర్షించబడిన ం అనసు కలవాడై అవకాశం వచ్చింద కాబట్టి మన్మధుడు మనసులో ప్రవేశించి ఇన్నాళ్ళూ తపస్సు వలన కలిగిన జ్ఞ్యానం మొత్తం విడిచిపెట్టి జడుడిలాగ ఇలా మాట్లాడాడు
కా త్వం చికీర్షసి చ కిం మునివర్య శైలే
మాయాసి కాపి భగవత్పరదేవతాయాః
విజ్యే బిభర్షి ధనుషీ సుహృదాత్మనోऽర్థే
కిం వా మృగాన్మృగయసే విపినే ప్రమత్తాన్
నీవెవరివి ఏమి చేయాలనుకుంటున్నావు ఇక్కడంతా మునులు ఉంటారు. ఇంతటి సౌందర్యము సామన్యముగా ఎవరికీ ఉండదు. నీవు మునులను మోహింపచేయడానికి పరమాత్మ పంపిన మాయవా. అల్లితాడు లేని రెండు ధనువులను ధరించావు, నీ మిత్రులుగా అయిన వారి మనసును క్షోభింపచేసి వశమునకు తేవడానికి (ఇక్కడ ధనువు అంటే కనుబొమ్మలు) నీవే మృగాలని వేటాడాలనుకుంటున్నావు., గురి చూసి కొట్టాలంటే వింటి నారి ఉండాలి గనీ నీకు ఆ నారి లేదు. అప్రమత్తుముగా లేని ఏ మృగాల కోసం వెతుకుతున్నావు.
బాణావిమౌ భగవతః శతపత్రపత్రౌ
శాన్తావపుఙ్ఖరుచిరావతితిగ్మదన్తౌ
కస్మై యుయుఙ్క్షసి వనే విచరన్న విద్మః
క్షేమాయ నో జడధియాం తవ విక్రమోऽస్తు
కనులను పద్మాలుగా వర్ణిస్తున్నాడు. (ఆడవారి కనులను కలువలూ లేదా పద్మాలు అరవింద అశోకమూ నవ మల్లికా మొదలైనవన్నీ మన్మధుని బాణాలు)
మాలాంటి మందబుద్ధులు క్షేమముగా ఉండటానికి నీ పరాక్రమం పనికి రానీ.
శిష్యా ఇమే భగవతః పరితః పఠన్తి
గాయన్తి సామ సరహస్యమజస్రమీశమ్
యుష్మచ్ఛిఖావిలులితాః సుమనోऽభివృష్టీః
సర్వే భజన్త్యృషిగణా ఇవ వేదశాఖాః
నీవొక్కదానివే కాకుండా నీ శిష్యులతో కలిసి వచ్చావు. ఈ పక్షులు నీవు పలికిన మాటలనే పలుకుతున్నాయి ఋషులు వేద శాఖలను పలికినట్లు.
వాచం పరం చరణపఞ్జరతిత్తిరీణాం
బ్రహ్మన్నరూపముఖరాం శృణవామ తుభ్యమ్
లబ్ధా కదమ్బరుచిరఙ్కవిటఙ్కబిమ్బే
యస్యామలాతపరిధిః క్వ చ వల్కలం తే
నీవు పలికే ఈ మాటలను మేము వింటున్నాము. అత్తరూ పన్నీరు గంధమూ ఒంటికి అలుముని వచ్చావు, ఆ సుగంధం ఈ ఆశ్రమాన్ని వ్యాపించి ఉంది
కిం సమ్భృతం రుచిరయోర్ద్విజ శృఙ్గయోస్తే
మధ్యే కృశో వహసి యత్ర దృశిః శ్రితా మే
పఙ్కోऽరుణః సురభిరాత్మవిషాణ ఈదృగ్
యేనాశ్రమం సుభగ మే సురభీకరోషి
లోకం ప్రదర్శయ సుహృత్తమ తావకం మే
యత్రత్య ఇత్థమురసావయవావపూర్వౌ
అస్మద్విధస్య మనౌన్నయనౌ బిభర్తి
బహ్వద్భుతం సరసరాససుధాది వక్త్రే
కా వాత్మవృత్తిరదనాద్ధవిరఙ్గ వాతి
విష్ణోః కలాస్యనిమిషోన్మకరౌ చ కర్ణౌ
ఉద్విగ్నమీనయుగలం ద్విజపఙ్క్తిశోచిర్
ఆసన్నభృఙ్గనికరం సర ఇన్ముఖం తే
అలా ఒక్కో అంగాన్ని వర్ణిస్తూ, ముఖము యొక్క మకరందాన్ని తీసుకోవడానికి తుమ్మెదలు వస్తున్నాయి
యోऽసౌ త్వయా కరసరోజహతః పతఙ్గో
దిక్షు భ్రమన్భ్రమత ఏజయతేऽక్షిణీ మే
ముక్తం న తే స్మరసి వక్రజటావరూథం
కష్టోऽనిలో హరతి లమ్పట ఏష నీవీమ్
చేతులో ఒక చిలుకని పట్టుకొని వచ్చావు.
రూపం తపోధన తపశ్చరతాం తపోఘ్నం
హ్యేతత్తు కేన తపసా భవతోపలబ్ధమ్
చర్తుం తపోऽర్హసి మయా సహ మిత్ర మహ్యం
కిం వా ప్రసీదతి స వై భవభావనో మే
న త్వాం త్యజామి దయితం ద్విజదేవదత్తం
యస్మిన్మనో దృగపి నో న వియాతి లగ్నమ్
మాం చారుశృఙ్గ్యర్హసి నేతుమనువ్రతం తే
చిత్తం యతః ప్రతిసరన్తు శివాః సచివ్యః
ఇలా ఆమెను వర్ణించి. నన్నే నీ ప్రథమ శిష్యునిగా స్వీకరించు. సాక్షాత్తు నీ యంతట నీవు వచ్చి ఉండవు. ఎవరో పంపే ఉంటారు.
శ్రీశుక ఉవాచ
ఇతి లలనానునయాతివిశారదో గ్రామ్యవైదగ్ధ్యయా పరిభాషయా తాం విబుధవధూం విబుధ
మతిరధిసభాజయామాస
ఆడవారిని ఎలా అనునయించాలో బాగా తెలిసిన వాడైన అగ్నీద్రుడు అతి సామాన్యులు సహజముగా వాడే బాషలో నిపుణుడు (సౌందర్యాన్ని వర్ణించడములో నైపుణ్యం ప్రదర్శించే వాడు). ఆ దేవ కన్యను చాలా జాగ్రత్తగా సమ్మానించాడు ( అనునయించాడు)
సా చ తతస్తస్య వీరయూథపతేర్బుద్ధిశీలరూపవయఃశ్రియౌదార్యేణ పరాక్షిప్తమనాస్తేన
సహాయుతాయుతపరివత్సరోపలక్షణం కాలం జమ్బూద్వీపపతినా భౌమస్వర్గభోగాన్బుభుజే
ఆమెకూడా అత ని బుద్ధి బలం పరాక్రమం సౌందర్యం విని అతని మీద మనసు లగ్నం చేసింది. ఒక లక్ష సంవత్సరాలు స్వర్గభోగాలు అనుభవించింది
తస్యాము హ వా ఆత్మజాన్స రాజవర ఆగ్నీధ్రో
ఆమెయందు నాభి కింపురుష హరిహర్ష ఇలావృత రమ్యక హిరణ్మయ కుభద్ర అశ్వకేతు ఇలా తొమ్మిది మంది పుట్టారు. వీరే నవ ఖండాలకు అధిపతులు.
నాభికిమ్పురుషహరివర్షేలావృతరమ్యకహిరణ్మయ
కురుభద్రాశ్వకేతుమాలసంజ్ఞాన్నవ పుత్రానజనయత్
సా సూత్వాథ సుతాన్నవానువత్సరం గృహ ఏవాపహాయ పూర్వచిత్తిర్భూయ ఏవాజం దేవముపతస్థే
వీరిని ఇంటివద్ద వదిలిపెట్టి మరలా బ్రహ్మలోకానికి వెళ్ళిపోయింది. పూర్వచిత్తి పాలు తాగడం వలన వీరందరూ మహా బలులయ్యారు,
ఆగ్నీధ్రసుతాస్తే మాతురనుగ్రహాదౌత్పత్తికేనైవ సంహననబలోపేతాః పిత్రా విభక్తా ఆత్మతుల్య
నామాని యథాభాగం జమ్బూద్వీపవర్షాణి బుభుజుః
తండ్రి వీరికి నవ వర్షాలను ఇచ్చాడు
ఆగ్నీధ్రో రాజాతృప్తః కామానామప్సరసమేవానుదినమధిమన్యమానస్తస్యాః సలోకతాం
శ్రుతిభిరవారున్ధ యత్ర పితరో మాదయన్తే
అంగీద్రుడికి ఆమె యందు ఏమాత్రం అనురాగం తగ్గక కోరికలు తృప్తి పొందక ఆమెనే చింతిస్తూ ఈ అప్సరసలు ఎక్కడ విహరిస్తారో అది పొందడానికి పితృదేవతలను ఆరాధించి ఆ లోకానికి వెళ్ళాడు
సమ్పరేతే పితరి నవ భ్రాతరో మేరుదుహిత్ర్మేరుదేవీం ప్రతిరూపాముగ్రదంష్ట్రీం లతాం రమ్యాం
శ్యామాం నారీం భద్రాం దేవవీతిమితి సంజ్ఞా నవోదవహన్
మేరు పర్వతం యొక్క పుత్రికలను తొమ్మండుగురిని వివాహం చేసుకున్నారు