కాశి కేగఁ బంది గజము గాదు
కుక్క సింగమగునె గోదావరికిఁ బోవ
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!
తా|| తిరుమల తిరుపతికి బోయినంత మాత్రముచేత ఒక మహమ్మధీయుడు విష్ణుభక్తుడై పోవడు. కాశికి బోయినంతమాత్రము చేత పంది ఏనుగుగా మారిపోదు. గోదావరికి బోయి స్నానమాడినంత మాత్రము చేత కుక్క సింహమై పోవునా? ఎవరి జన్మములు వారివి. ఎవరి స్వభావములు వారివి. ఏవో ప్రక్రియలు చేసినంత మాత్రము చేత అవి మారిపోవునా?
******************************************************************************************* 81
తవిటి కరయఁబోవఁ దండులంబుల గంప
శ్వాన మాక్రమించు సామ్యమగును
వైశ్యవరుల సొమ్ము వసుధ నీచుల పాలు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!
తా|| బియ్యము దంపించుకొని వాని సంగతి చూడక, తవు డేమైనదని వెదుకుటకు బోయినచో బియ్యపు గంపను కుక్కలాగుకొనిపోవును. అట్లే తనకున్న దానితో తృప్తిపడక, అనగా న్యామార్జితములైన సొమ్ములతో తృప్తి పడక, యితరత్రా అల్పలాభముల కాశపడి అక్రమార్జన చేయు కోమటి ధనము, చివరికి నీచులపాలగును.
******************************************************************************************* 82
దాతకానివానిఁ దరచుగా వేడిన
వాడు దాతయౌనె వసుధలోన
అవురు దర్భయౌనె యబ్ధిలో ముంచిన
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!
తా|| దానమిచ్చు స్వభావములేని వానిని పదిమార్లు అడుగబోయినంత మాత్రముచే వానిలో దానగుణము పుట్టునా? దాతయగునా? పదిసార్లు సముద్రజలములలో ముంచి తీసినను ఆవురుగడ్డి పవిత్రమైన దర్భయగునా? కాదని భావము.
******************************************************************************************* 83
పరగ ఱాతిగుండుఁ బగులఁ గొట్టగ వచ్చుఁ
గొండలన్ని పిండి గొట్టవచ్చుఁ
కఠిన చిత్తు మనసు కరగింపగారాదు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!
తా|| పెద్ద ఱాతి బండను గూడ ఉపాయముచే పగులగొట్ట వచ్చును. కొండలను గూడ పిండిపిండిగా చేసి వేయవచ్చును. ఎన్ని అసాధ్యములైన పనులైననూ ఉపాయముచే సాధించవచ్చును గాని ఱాతిగుండె వానిని మాత్రము కోమలహృదయునిగా మార్చలేము.
******************************************************************************************* 84
వంపు కఱ్ఱఁగాల్చి వంపు దీర్చగవచ్చుఁ
గొండలన్ని పిండి గొట్టవచ్చుఁ
గఠిన చిత్తుమనసు కరగింపగారాదు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!
తా|| వంకరగానున్న వెదురు బొంగువంటి దానిని కాల్చి వంకరలు దీర్చి సరిచేయవచ్చును. కొండలు పిండిగా కొట్టవచ్చును. కాని ఱాతిగుండె గలవానిని మృదువైన మనసుగలవాడుగా మార్చలేము.
******************************************************************************************* 85
విత్తముగలవాని వీపునఁబుండైన
వసుధలోనఁ జాల వార్తకెక్కుఁ
బేదవానియింట బెండ్లైన నెఱుగరు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!
తా|| లోకములో ధనము గలవానికి వీపు మీద వ్రణము లేచినచో అది లోకములో ఒక పెద్ద వార్తగా వ్యాపించును. అదే, పేదవాడైనచో వాని యింటిలో పెండ్లి జరిగినను ప్రక్కవీధి వారికి గూడ తెలియదు. ధనములో అంత మాహాత్మ్యమున్నది.
******************************************************************************************* 86
ఆపదలగు వేళ నరసిబంధులఁ జూడు
భయమువేళఁ జూడు బంటుతనము
పేదవేళఁ జూడు పెండ్లాముగుణమును
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!
తా|| సాధారణ సమయములో చుట్టాల ప్రేమను చూచుట కాదు. కష్టాలు వచ్చినప్పుడు ఆ బందువుల ప్రేమలు చూడవలెను. వారి రంగేమిటో బయటపడును. భయము కలిగిన వేళనే ఏ మనుష్యుని ధైర్యమైనను పరశీలింపవలెను. అప్పుడు వాని బండారము బయటపడును. సంపద లున్నప్పుడు భార్య అడుగులకు మడుగులొత్తి సేవలు చేయును. పేదతనము గలిగినపుడు గూడ అట్లు భక్తి శ్రద్ధలతో సేవించినచో ఆమె గుణవంతురాలే. పేదతనము నందు భర్తను విడిచిపోయినచో ఆమె సహజగుణ మప్పుడు బయటపడును.
******************************************************************************************* 87
ఆలిమాటలు విని యన్నదమ్ములఁబాసి
వేరె పోవువాడు వెఱ్ఱివాడు
కుక్కతోకఁ బట్టి గోదావరీదునా?
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!
తా|| భార్య చెప్పిన అబద్దములు విని అన్నదమ్ములతో పోట్లాడి విడిపోయి వేరే పోవువాడు చాల తెలివితక్కువ వాడు. అట్లు చేసి, తనకున్న బంధువు బలగమును పోగొట్టుకొను వాడగును. కుక్కతోకను బట్టుకుని గోదావరీదుటకు సిద్ధపడు వాడుండునా?.
******************************************************************************************* 88
మగని కాలమందు మగువ కష్టించిన
సుతుల కాలమందు సుఖమునొందుఁ
గలిమి లేమి రెండుఁగల వెంతవారికి
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!
తా|| భర్త యజమానిగా నున్నప్పుడు స్త్రీ కష్టపడి యింటిని వృద్ధిలోనికి దెచ్చినచో కొడుకుల పెత్తనములో సుఖపడ వచ్చును. ఎంతవారికైననూ కలిమిలేములు, కష్టసుఖములు ఒకదాని వెనుక నొకటి యనుభవింపక తప్పదు. కష్టము వచ్చినపుడు క్రుంగిపోక, సుఖము వచ్చినపుడు పొంగిపోక యెప్పుడును నిండుకుండ వలె నుండు వాడే గొప్పవాడు.
******************************************************************************************* 89
చెప్పులోన రాయి, చెవిలోన జోరీగ
కంటిలోని నలుసుఁ, గాలి ముల్లు
నింటిలోని పోరు నింతంత గాదయా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!
తా|| చెప్పులో రాయి దూరినను, జోరిగ చెవి దగ్గరకు జేరి రొదచేయుచున్నను, కంటిలో నలుసుపడి ఊడిరాకున్నను, కాలిలో ముల్లు గ్రుచ్చుకొన్నను, ఇంటిలోని యిల్లాలు గుణవంతురాలు కాక గయ్యాళియై నిత్యము రభస చేయుచుండినను ఆ బాధ ఇంత అంతయని వర్ణించి చెప్పలేము. అది అనుభవించిన వారికే తెలియును.
******************************************************************************************* 90
