శ్రీమద్భాగవతం పంచమ స్కంధం ఎనిమిదవ అధ్యాయం

శ్రీశుక ఉవాచ
ఏకదా తు మహానద్యాం కృతాభిషేకనైయమికావశ్యకో బ్రహ్మాక్షరమభిగృణానో ముహూర్త
త్రయముదకాన్త ఉపవివేశ

ఇలా ఒక ఆశ్రమాన్ని ఏర్పాటు చేసుకుని పరమాత్మకు అంకితముగా జీవితాన్ని గడుపుతున్నాడు. 

తత్ర తదా రాజన్హరిణీ పిపాసయా జలాశయాభ్యాశమేకైవోపజగామ

తయా పేపీయమాన ఉదకే తావదేవావిదూరేణ నదతో మృగపతేరున్నాదో లోకభయఙ్కర
ఉదపతత్

ప్రాతః కాలములో పరబ్రహ్మ మంత్రాన్ని జపిస్తూ కూర్చున్నాడు. దప్పిగొన్న ఒక ఆడలేడి అక్కడకు వచ్చింది. కొన్ని నీళ్ళు తాగే లోపల సింహనాదం వినవచ్చింది. 

తముపశ్రుత్య సా మృగవధూః ప్రకృతివిక్లవా చకితనిరీక్షణా సుతరామపి హరిభయాభినివేశ
వ్యగ్రహృదయా పారిప్లవదృష్టిరగతతృషా భయాత్సహసైవోచ్చక్రామ

ఆ సింహం గురించి భయపడి తొందర్గా ఇల్లు చేరాలని 

తస్యా ఉత్పతన్త్యా అన్తర్వత్న్యా ఉరుభయావగలితో యోనినిర్గతో గర్భః స్రోతసి నిపపాత

తత్ప్రసవోత్సర్పణభయఖేదాతురా స్వగణేన వియుజ్యమానా కస్యాఞ్చిద్దర్యాం కృష్ణసారసతీ
నిపపాతాథ చ మమార

భయముతో వేగముగా పరిగెత్తింది. నదీ ప్రవాహములో శిశువు పడింది. తనవారూ లేరూ, తన గర్భములో శిశువూ పోయింది, సింహమూ వెనక వస్తోంది. ఇన్ని బాధలతో ఆవలి ఒడ్డుకు దూకి తీరాన్ని చేరలేక మరణించింది

తం త్వేణకుణకం కృపణం స్రోతసానూహ్యమానమభివీక్ష్యాపవిద్ధం బన్ధురివానుకమ్పయా
రాజర్షిర్భరత ఆదాయ మృతమాతరమిత్యాశ్రమపదమనయత్

మునుగూ తేలుతూ ఉన్న లేడిపిల్లను భరతుడు చూసి దయ తలచి చుట్టము లాగ దయతో ఆ పిల్లను తీసుకుని తల్లిలేని పిల్ల కదా అని ఆశ్రమానికి లేడిపిల్లను తీసుకెళ్ళాడు 

తస్య హ వా ఏణకుణక ఉచ్చైరేతస్మిన్కృతనిజాభిమానస్యాహరహస్తత్పోషణపాలనలాలన
ప్రీణనానుధ్యానేనాత్మనియమాః సహయమాః పురుషపరిచర్యాదయ ఏకైకశః కతిపయేనాహర్గణేన
వియుజ్యమానాః కిల సర్వ ఏవోదవసన్

దానికి తిండి పెట్టడం లాంటి పనులు చేయడం మొదలుపెట్టాడు. లేడికి ఒక్కో సేవ పెరుగుతున్న కొద్దీ భగవానునికి ఒక్కో సేవతగ్గుతూ వచ్చింది. అభిమానం బాగా పెరిగి దాన్ని పోషిస్తూ లాలిస్తూ ప్రీతి కలిగిస్తూ తన యమ నియమములైన భగవదారాధనలు ఒక్కొక్కటిగా కొద్ది రోజులలోనే అన్నీ పోయాయి. 

అహో బతాయం హరిణకుణకః కృపణ ఈశ్వరరథచరణపరిభ్రమణరయేణ స్వగణసుహృద్
బన్ధుభ్యః పరివర్జితః శరణం చ మోపసాదితో మామేవ మాతాపితరౌ భ్రాతృజ్ఞాతీన్యౌథికాంశ్చైవోపేయాయ
నాన్యం కఞ్చన వేద మయ్యతివిస్రబ్ధశ్చాత ఏవ మయా మత్పరాయణస్య పోషణపాలనప్రీణన
లాలనమనసూయునానుష్ఠేయం శరణ్యోపేక్షాదోషవిదుషా

ఉత్తములూ సాధుజనులూ ఇంద్రియ నిగ్రహం కలవారైన దయ కలవారు కాబట్టి ఇలాంతి విషయాలలో తమ విషయాన్ని పక్కన బెట్టి దీనికే ప్రాముఖ్యం ఇస్తారు. భరతుడు కూడా దానికి అన్ని స్పర్యలూ చేసాడు 

నూనం హ్యార్యాః సాధవ ఉపశమశీలాః కృపణసుహృద ఏవంవిధార్థే స్వార్థానపి
గురుతరానుపేక్షన్తే

పూజా ద్ర్వయాలూ సమిధలూ పుష్పాలూ తీసుకుని రావడానికి వెళ్ళినప్పుడు కూడా ఆ లేడికి ఆపద వస్తుందేమో అన్న భయముతో దాని కూడా వెంట తీసుకుని వెళ్ళాడు. దానితోనే కలసి అడవికి వెళ్ళాడు. ఇలా దాని మీద కారుణ్యముతో ఓడిలో భుజము మీదా వక్షస్థలం మీదా ఉంచుకుని దాన్ని లాలిస్తూ కాలం గడిపాడు. 

ఇతి కృతానుషఙ్గ ఆసనశయనాటనస్నానాశనాదిషు సహ మృగజహునా స్నేహానుబద్ధహృదయ
ఆసీత్

కుశకుసుమసమిత్పలాశఫలమూలోదకాన్యాహరిష్యమాణో వృకసాలావృకాదిభ్యో
భయమాశంసమానో యదా సహ హరిణకుణకేన వనం సమావిశతి

పథిషు చ ముగ్ధభావేన తత్ర తత్ర విషక్తమతిప్రణయభరహృదయః
కార్పణ్యాత్స్కన్ధేనోద్వహతి ఏవముత్సఙ్గ ఉరసి చాధాయోపలాలయన్ముదం పరమామవాప

జపము చేసుకుంటూ కూడా ఆ లేడి మీద అభిమానముతో అది క్షేమముగా ఉందో లేదో చూసేవాడు. ఒక వేళ కనపడకపోతే వెంటనే దాన్ని వెతుక్కుంటూ వెళ్ళేవాడు. తన తపః శక్తిని లేడి యొక్క క్షెమానికి ఉపయోగించాడు. ఆ లేడికి అన్ని రకములుగా శుభము కలగాలని మంగళాశాసనములు చేస్తూ గడిపాడు. తాననుకున్న సమయములో లేడి పిల్ల కనపడకపోతే దాని గురించే ఆలోచిస్తూ ఇలా అనుకునే వాడు "కనపడకుండా వెళ్ళింది 

క్రియాయాం నిర్వర్త్యమానాయామన్తరాలేऽప్యుత్థాయోత్థాయ యదైనమభిచక్షీత తర్హి వావ స వర్ష
పతిః ప్రకృతిస్థేన మనసా తస్మా ఆశిష ఆశాస్తే స్వస్తి స్తాద్వత్స తే సర్వత ఇతి

అన్యదా భృశముద్విగ్నమనా నష్టద్రవిణ ఇవ కృపణః సకరుణమతితర్షేణ హరిణకుణకవిరహ
విహ్వలహృదయసన్తాపస్తమేవానుశోచన్కిల కశ్మలం మహదభిరమ్భిత ఇతి హోవాచ

అపి బత స వై కృపణ ఏణబాలకో మృతహరిణీసుతోऽహో మమానార్యస్య శఠకిరాతమతేరకృత
సుకృతస్య కృతవిస్రమ్భ ఆత్మప్రత్యయేన తదవిగణయన్సుజన ఇవాగమిష్యతి

"సురక్షితముగా లేడి పిల్ల రావాలి"

అపి క్షేమేణాస్మిన్నాశ్రమోపవనే శష్పాణి చరన్తం దేవగుప్తం ద్రక్ష్యామి

అలా వచ్చిన లేడి పిల్లను మళ్ళీ చూడగలనా 

అపి చ న వృకః సాలావృకోऽన్యతమో వా నైకచర ఏకచరో వా భక్షయతి



నిమ్లోచతి హ భగవాన్సకలజగత్క్షేమోదయస్త్రయ్యాత్మాద్యాపి మమ న మృగవధూన్యాస
ఆగచ్ఛతి

సూర్య భగవానుడు అస్తమిస్తున్నాడు. ఈలోపలే వస్తుందా? పిల్ల చేష్టలతో నాకు వినోదం కలిగిస్తుందా. 

అపి స్విదకృతసుకృతమాగత్య మాం సుఖయిష్యతి హరిణరాజకుమారో
వివిధరుచిరదర్శనీయనిజ
మృగదారకవినోదైరసన్తోషం స్వానామపనుదన్

తన కొమ్ముతో నక్కు గోకుతుందా? అతను హైవ్స్సు వేస్తుంటే ఒక్క సారి మధ్యలో నోరుపెట్టేది, అతను కోప్పడితే భయపడి లోపలకి వెళ్ళి అలిగి కూర్చున్నట్లుగా కూర్చుంటుంది. అలాంటి దృశ్యం మళ్ళీ చూస్తానా. ఈ లేడి పిల్ల కూడ మంచి తపస్సు చేసి ఉంటుంది పూర్వజన్మలో, లేకుంటే ఇలాంటి ఆశ్రమములోకి ఎలా వస్తుంది. నాకే కాదు ఇక్కడ ఉన్న ఋషులందరికీ ఇలాంటి ఉత్సాహాన్నే ఇస్తోంది.

క్ష్వేలికాయాం మాం మృషాసమాధినామీలితదృశం ప్రేమసంరమ్భేణ చకితచకిత ఆగత్య పృషద్
అపరుషవిషాణాగ్రేణ లుఠతి

ఆసాదితహవిషి బర్హిషి దూషితే మయోపాలబ్ధో భీతభీతః సపద్యుపరతరాస
ఋషికుమారవదవహిత
కరణకలాప ఆస్తే

కిం వా అరే ఆచరితం తపస్తపస్విన్యానయా యదియమవనిః సవినయకృష్ణసారతనయతనుతర
సుభగశివతమాఖరఖురపదపఙ్క్తిభిర్ద్రవిణవిధురాతురస్య కృపణస్య మమ ద్రవిణపదవీం
సూచయన్త్యాత్మానం చ సర్వతః కృతకౌతుకం ద్విజానాం స్వర్గాపవర్గకామానాం దేవయజనం కరోతి

అపి స్విదసౌ భగవానుడుపతిరేనం మృగపతిభయాన్మృతమాతరం మృగబాలకం స్వాశ్రమ
పరిభ్రష్టమనుకమ్పయా కృపణజనవత్సలః పరిపాతి

ఈ లేడి అందాన్నికి మురిసి తన మచ్చను వదిలి ఈ లేడిని దాచుకున్నాడా?

కిం వాత్మజవిశ్లేషజ్వరదవదహనశిఖాభిరుపతప్యమానహృదయస్థలనలినీకం
మాముపసృతమృగీతనయం శిశిరశాన్తానురాగగుణితనిజవదనసలిలామృతమయగభస్తిభిః స్వధయతీతి చ

ఇలా లేడి పిల్ల విరహముతో బాధపడుతున్న నన్ను సంతోషబెట్టడానికి తన దగ్గర ఉన్న లేదిని నాకు ఇస్తాడా 

ఏవమఘటమానమనోరథాకులహృదయో మృగదారకాభాసేన స్వారబ్ధకర్మణా
యోగారమ్భణతో
విభ్రంశితః స యోగతాపసో భగవదారాధనలక్షణాచ్చ కథమితరథా జాత్యన్తర ఏణకుణక ఆసఙ్గః
సాక్షాన్నిఃశ్రేయసప్రతిపక్షతయా ప్రాక్పరిత్యక్తదుస్త్యజహృదయాభిజాతస్య తస్యైవమన్తరాయవిహత
యోగారమ్భణస్య రాజర్షేర్భరతస్య తావన్మృగార్భకపోషణపాలనప్రీణనలాలనానుషఙ్గేణావిగణయత
ఆత్మానమహిరివాఖుబిలం దురతిక్రమః కాలః కరాలరభస ఆపద్యత

ఇలా ఏనాడూ నెరవేరని ఆశలల్తో హృదయం తల్లడిలీ తపస్సునూ ఆరాధననూ విడిచిపెట్టి, అతను చేసే యోగానికీ తపస్సుకూ సమాధికీ యజ్ఞ్యానికి ఇది విఘ్నమయ్యింది. ఇలా చేసి చివరి సమయములో కూడా లేడి పిల్లనే తలచుకుంటూ శరీరాన్ని విడిచిపెట్టాడు 

తదానీమపి పార్శ్వవర్తినమాత్మజమివానుశోచన్తమభివీక్షమాణో మృగ ఏవాభినివేశితమనా
విసృజ్య లోకమిమం సహ మృగేణ కలేవరం మృతమను న మృతజన్మానుస్మృతిరితరవన్మృగశరీరమవాప

తపః ప్రభావం వలన పూర్వ జన్మ జ్ఞ్యానం పోలేదు గానీ లేడి జన్మను పొందాడు. 

తత్రాపి హ వా ఆత్మనో మృగత్వకారణం భగవదారాధనసమీహానుభావేనానుస్మృత్య
భృశమనుతప్యమాన ఆహ

తానెందుకు లేడిపిల్లగా పుట్టాడో తెలుసుకుని పరితపిస్తూ 

అహో కష్టం భ్రష్టోऽహమాత్మవతామనుపథాద్యద్విముక్తసమస్తసఙ్గస్య వివిక్తపుణ్యారణ్య
శరణస్యాత్మవత ఆత్మని సర్వేషామాత్మనాం భగవతి వాసుదేవే తదనుశ్రవణమనన
సఙ్కీర్తనారాధనానుస్మరణాభియోగేనాశూన్యసకలయామేన కాలేన సమావేశితం సమాహితం కార్త్స్న్యేన
మనస్తత్తు పునర్మమాబుధస్యారాన్మృగసుతమను పరిసుస్రావ

నేను ఆత్మ జ్ఞ్యానం కలిగే మార్గం వదిలిపెట్టాను. అన్నీ వదిలిపెట్టి కూడా సకల ప్రాణుల సృష్టికర్త అయిన పరమాత్మ కథలను శ్రవణ మనన ఆరాధనాదులు చేయకుండా అన్నీ వదిలిపెట్టి రోజంతా శూన్యముగా గడిపాను. అనవసరముగా నా మనసు మృగము మీదకు వెళ్ళిందే 

ఇత్యేవం నిగూఢనిర్వేదో విసృజ్య మృగీం మాతరం పునర్భగవత్క్షేత్రముపశమశీలమునిగణ
దయితం శాలగ్రామం పులస్త్యపులహాశ్రమం కాలఞ్జరాత్ప్రత్యాజగామ

లేడి పిల్లగా పుట్టగానే అంతా గుర్తువచ్చి తన తల్లిని విడిచి పులహాశ్రమానికి వచ్చి సాలగ్రామ క్షేత్రములో క్రమక్రమముగా 

తస్మిన్నపి కాలం ప్రతీక్షమాణః సఙ్గాచ్చ భృశముద్విగ్న ఆత్మసహచరః శుష్కపర్ణతృణ
వీరుధా వర్తమానో మృగత్వనిమిత్తావసానమేవ గణయన్మృగశరీరం తీర్థోదకక్లిన్నముత్ససర్జ

ఈ లేడి శరీరముగా ఉండి, ప్రారబ్దం ఎన్నాళ్ళు ఉందో అన్నాళ్ళుండాలి కాబట్టి ప్రియ అతిథి కోసమెదురుచూస్తున్నట్లు మృత్యువు కోసం ఎదురు చూస్తూ తోటి లేడి పిల్లలకు దూరముగా ఉండి ఎండుగడ్డి తింటూ మృగ దేహముతో వచ్చిన ప్రారబ్దం ఎన్నాళ్ళు ఉంటుందో అనుకుంటూ ఆ శరీరాన్ని కూడా కొన్నాళ్ళకు విడిచిపెట్టాడు