శ్రీమద్భాగవతం ప్రధమస్కంధం ఆరవ అధ్యాయం

సూత ఉవాచ
ఏవం నిశమ్య భగవాన్దేవర్షేర్జన్మ కర్మ చ
భూయః పప్రచ్ఛ తం బ్రహ్మన్వ్యాసః సత్యవతీసుతః

వ్యాస ఉవాచ
భిక్షుభిర్విప్రవసితే విజ్ఞానాదేష్టృభిస్తవ
వర్తమానో వయస్యాద్యే తతః కిమకరోద్భవాన్

స్వాయమ్భువ కయా వృత్త్యా వర్తితం తే పరం వయః
కథం చేదముదస్రాక్షీః కాలే ప్రాప్తే కలేవరమ్

సన్యాసులందరూ తామున్న చోటినుచి విడిచివెళ్ళాక మీరేమి చేసారు. కాలం ప్రాప్తించినప్పుడు నీవు ఎలా ప్రవర్తించావు

ప్రాక్కల్పవిషయామేతాం స్మృతిం తే మునిసత్తమ
న హ్యేష వ్యవధాత్కాల ఏష సర్వనిరాకృతిః

నీవు చెప్పిన ఈ కధ పొయిన కల్పానిది. ఒక కల్పం 71 మహాయుగాలు ఒక మన్వంతరం. అటువంటివి 14 మన్వంతారలకు ముందు జరిగింది.
మనకు జరిగిన విషయాలని మరిపించేది, అన్నిటినీ తొలగించగలది కాలం. అలాంటి కాలం నీ జ్ఞ్యాపకశక్తిని ఎందుకు తొలగించలేకపొయింది. 

నారద ఉవాచ
భిక్షుభిర్విప్రవసితే విజ్ఞానాదేష్టృభిర్మమ
వర్తమానో వయస్యాద్యే తత ఏతదకారషమ్

విజ్ఞానాదేష్టృభి - విన్యానం బోధించిన గురువులు అక్కడినుంచి వెళ్ళినతరువాత. వయస్యాద్యే   - బాల్యంలో ఉన్న నేను ఇలా చేసాను

ఏకాత్మజా మే జననీ యోషిన్మూఢా చ కిఙ్కరీ
మయ్యాత్మజేऽనన్యగతౌ చక్రే స్నేహానుబన్ధనమ్

మాతల్లికి నేను ఒక్కడినే కొడుకుని. యోషిత్ - సంసారం మీద ఎక్కువ వ్యామోహం. కింకరి - పరాధీన. నాకు కూడా వేరే దిక్కులేదు, నా మీద ఎక్కువ బంధం పెంచుకుంది 

సాస్వతన్త్రా న కల్పాసీద్యోగక్షేమం మమేచ్ఛతీ
ఈశస్య హి వశే లోకో యోషా దారుమయీ యథా

స్వతంత్ర్యురాలు కాకుండటం వల్ల నా మీద ఎంత ప్రేమ ఉన్నా నా యోగక్షేమాలు చూడలేకపోయింది. 
 యోషా దారుమయీ - చెక్కతో చేసిన బొమ్మ లాగ మనం కూడా భగవంతుని చేతిలో బొమ్మలము.

అహం చ తద్బ్రహ్మకులే ఊషివాంస్తదుపేక్షయా
దిగ్దేశకాలావ్యుత్పన్నో బాలకః పఞ్చహాయనః

ఊషివాంస్తదుపేక్షయా - వారు వెళ్ళినవారితరువాత కూడా ఆ ఆశ్రమాన్ని విడిచిపెట్టలేదు. పఞ్చహాయనః - అయిదు సంవత్సరాల వయసు దిగ్దేశకాలావ్యుత్పన్నో - దిక్కు కాలం దేశం ఏమీ తెలీవు.  మహానుభావుల ఆవాసం వారు ఉన్నప్పుడే కాదు వారు వెళ్ళినతరువాత కూడా ఆ ప్రభావం కనపడుతుంది. 

ఏకదా నిర్గతాం గేహాద్దుహన్తీం నిశి గాం పథి
సర్పోऽదశత్పదా స్పృష్టః కృపణాం కాలచోదితః

పాలుపిండుదామని వెళ్తున్న మా తల్లిని కాలచోదితమై కాలు మీద పడగా పాము కరిచింది. 

తదా తదహమీశస్య భక్తానాం శమభీప్సతః
అనుగ్రహం మన్యమానః ప్రాతిష్ఠం దిశముత్తరామ్

తన భక్తులకు మేలు చెయ్యాలనునే పరమాత్మ కృపగా ఈ సంఘటనను తలిచాను.  ఉత్తరదిక్కుకు బయలుదేరాను 

స్ఫీతాఞ్జనపదాంస్తత్ర పురగ్రామవ్రజాకరాన్
ఖేటఖర్వటవాటీశ్చ వనాన్యుపవనాని చ

చిత్రధాతువిచిత్రాద్రీనిభభగ్నభుజద్రుమాన్
జలాశయాఞ్ఛివజలాన్నలినీః సురసేవితాః

చిత్రస్వనైః పత్రరథైర్విభ్రమద్భ్రమరశ్రియః
నలవేణుశరస్తన్బ కుశకీచకగహ్వరమ్

ఏక ఏవాతియాతోऽహమద్రాక్షం విపినం మహత్
ఘోరం ప్రతిభయాకారం వ్యాలోలూకశివాజిరమ్

ఒక పెద్ద అడవిలోకి వెళ్ళాను. పెద్దపులు యేనుగులు నక్కలూ ఉన్న అడవికి వెళ్ళాను. 

పరిశ్రాన్తేన్ద్రియాత్మాహం తృట్పరీతో బుభుక్షితః
స్నాత్వా పీత్వా హ్రదే నద్యా ఉపస్పృష్టో గతశ్రమః

అలసిపోయాను, ఆకలి దప్పి అవుతున్నది. నదిలో స్నానం చేసి ఆచమనంచేసి అక్కడ పళ్ళు తినడం వల్ల ఆ శ్రమ పొయింది. 

తస్మిన్నిర్మనుజేऽరణ్యే పిప్పలోపస్థ ఆశ్రితః
ఆత్మనాత్మానమాత్మస్థం యథాశ్రుతమచిన్తయమ్

ఆ సరస్సు ఒడ్డున ఒక రావిచెట్టు ఉన్నది. ఋషులు చెప్పినట్లు పరమాత్మను ధ్యానం చేసాను. 

ధ్యాయతశ్చరణామ్భోజం భావనిర్జితచేతసా
ఔత్కణ్ఠ్యాశ్రుకలాక్షస్య హృద్యాసీన్మే శనైర్హరిః

భావనిర్జితచేతసా - అన్ని భావాలను (సాంసారిక విషయాలను) గెలిచిన మనసుతో లేదా పరమాత్మ భావముతో జయైంచబడిన చిత్తముతో. 
ఔత్కణ్ఠ్యాశ్రుకలాక్షస్య - ఆ పరమాత్మ విగ్రహాన్ని ధ్యానం చేస్తుంటే కుతూహలంతో కనులు చెమ్మగిల్లి నీరు తిరిగిన నా హృదయంలో పరమాత్మ మెల్లగా ఆవిర్భవించాడు. 

ప్రేమాతిభరనిర్భిన్న పులకాఙ్గోऽతినిర్వృతః
ఆనన్దసమ్ప్లవే లీనో నాపశ్యముభయం మునే

ప్రేమతో బరువెక్కిన శరీరంతో పులకించగా ఆనందంలో తేలుతున్న (ఆనన్దసమ్ప్లవే) నేను ఇహముని పరముని రెండూ చూడలేకపోయాను (నాపశ్యముభయం )

రూపం భగవతో యత్తన్మనఃకాన్తం శుచాపహమ్
అపశ్యన్సహసోత్తస్థే వైక్లవ్యాద్దుర్మనా ఇవ

మనఃకాన్తం మనసుకు సుందరమైన రూపాని చూస్తుండగా అంతలోనే అంతర్ధానమయ్యాడు. వైక్లవ్యాద్దుర్మనా ఇవ - చాల బాధపడి.

దిదృక్షుస్తదహం భూయః ప్రణిధాయ మనో హృది
వీక్షమాణోऽపి నాపశ్యమవితృప్త ఇవాతురః

హృదయంలో మనసుని నిలిపి తదేకధ్యానం చేస్తూ కూర్చున్నాను. (మనం కావాలంటే కనపడడు ఆయన తలుచుకుంటే వస్తాడు). అవితృప్త్ - నాకు తృప్తి కలగలేదు. బాగా జ్వరంవచ్చిన వాడు పథ్యం అయినాక ఆహారం తీసుకోబోయేప్పుడు ఆహరం తినాలని ఎంత ఆతౄత కలుగుతుందో అంత ఆతృత కలిగింది. ఈ సారి 

ఏవం యతన్తం విజనే మామాహాగోచరో గిరామ్
గమ్భీరశ్లక్ష్ణయా వాచా శుచః ప్రశమయన్నివ

మామాహాగోచరో గిరామ్ గమ్భీరశ్లక్ష్ణయా వాచా శుచః ప్రశమయన్నివ - కనపడకపోయినటువంటి బాధను తొలగిస్తున్నట్లుగా ఓదారుస్తున్నట్లుగా వాక్కు వినబడింది. 

హన్తాస్మిఞ్జన్మని భవాన్మా మాం ద్రష్టుమిహార్హతి
అవిపక్వకషాయాణాం దుర్దర్శోऽహం కుయోగినామ్

ఇక ఈ జన్మలో నేను నీకు కనపడను. నేను కషాయం (పూర్వ జనంసముపార్జమైన సంస్కారం) పక్వం కాకుండా కుయోగులకు కనపడను. 

సకృద్యద్దర్శితం రూపమేతత్కామాయ తేऽనఘ
మత్కామః శనకైః సాధు సర్వాన్ముఞ్చతి హృచ్ఛయాన్

నన్ను చూడాలని తలిచావు. నీ తపన చూసి నేను కనపడ్డాను. నీ మనసు ఇక నుంచి మళ్ళీ ఇంకొక్కసారి కనపడాలని కోరిక ఉంటుంది. నా మీద కోరిక ఉన్నవారికి ఇతరకోరికలు రావడానికి అవకాశంలేదు. శనై: ముంచతి హృచ్ఛయాన్ - మెల్లగా హృదయంలో పడుకునే కోరికలు పోతాయు

సత్సేవయాదీర్ఘయాపి జాతా మయి దృఢా మతిః
హిత్వావద్యమిమం లోకం గన్తా మజ్జనతామసి

నా మీద నీకు భక్తి సత్సేవ వల్ల కలిగింది. అన్ని పాపాలనుపోగోట్టి నావారిని (భక్తులను) చేరుకుంటావు తరువాత నన్ను చేరుకుంటావు. అవద్యం హిత్వా - పాపాన్ని దుఖాన్ని విడిచిపెట్టి. మజ్జనతామసి - నా వారితో కలిసి ఉన్నావు

మతిర్మయి నిబద్ధేయం న విపద్యేత కర్హిచిత్
ప్రజాసర్గనిరోధేऽపి స్మృతిశ్చ మదనుగ్రహాత్

ఇల కలిగిన బుధ్ధి పోకూడదు అని ఒక సరి కనపడ్డాను. ఈ భక్తి ఇక నీకు ఎమైనా పోదు. ప్రళయకాలంలో కూడా నీ చరిత్రలో జరిగినా స్మృతిమాత్రం పోదు.

ఏతావదుక్త్వోపరరామ తన్మహద్భూతం నభోలిఙ్గమలిఙ్గమీశ్వరమ్
అహం చ తస్మై మహతాం మహీయసే శీర్ష్ణావనామం విదధేऽనుకమ్పితః

ఏతావదుక్త్వోపరరామ - ఇదంతా చెప్పి ఆ వాక్కు ఆగిపొయింది. 
నభోలిఙ్గమలిఙ్గమీశ్వరమ్ - ఆకాశమే ఆయంకు గుర్తు (ఆకాశం లేని చోటే లేదు. ) సకల్జగత్శాసకుడు
ఆ వాక్కు కనపడిన వైపు సాష్టాంగ నమస్కారం చేసాను. 

నామాన్యనన్తస్య హతత్రపః పఠన్గుహ్యాని భద్రాణి కృతాని చ స్మరన్
గాం పర్యటంస్తుష్టమనా గతస్పృహః కాలం ప్రతీక్షన్విమదో విమత్సరః

పరమాత్మ వాక్కుని విన్నాక రూపాన్ని చూసాక సిగ్గు విడిచి పరమాత్మ నామాన్ని తలిచాను. పఠన్గుహ్యాని భద్రాణి కృతాని చ స్మరన్ - పరమ రహస్యములు శుభక్రమలులు, పరమాత్మ ఆచరించిన నా 
విషయంలో జరిగిన కరమలు తలుస్తూ 
కాలం ప్రతీక్షన్విమదో విమత్సరః - కాలాన్ని ప్రతీక్షిస్తూ, మదమాత్సర్యములు లేకుండా భూమండలమంతా సంచరించాను. 

ఏవం కృష్ణమతేర్బ్రహ్మన్నాసక్తస్యామలాత్మనః
కాలః ప్రాదురభూత్కాలే తడిత్సౌదామనీ యథా

ఏవం కృష్ణమతేర్బ్రహ్మన్నాసక్తస్యామలాత్మనః - సంసారమ్యందు ఆసక్తిలేకుండా పరిశుధ్ధమైన మనసుతో పరమాత్మ భక్తితో అన్నీ మరిచిన నాకు
కాలః ప్రాదురభూత్కాలే తడిత్సౌదామనీ యథా- చంచలమైన మెరుపు తీగలాగ అనుకున్న కాలం వచ్చింది 

ప్రయుజ్యమానే మయి తాం శుద్ధాం భాగవతీం తనుమ్
ఆరబ్ధకర్మనిర్వాణో న్యపతత్పాఞ్చభౌతికః

అంతవరకూ పరమాత్మకు సేవచేస్తున్న శరీరం పడిపోయింది. 

కల్పాన్త ఇదమాదాయ శయానేऽమ్భస్యుదన్వతః
శిశయిషోరనుప్రాణం వివిశేऽన్తరహం విభోః

శరీరం పొయిన తరువాత కూడా నాకు స్మృతి అలాగే ఉంది. కల్పాంతంలో అన్ని ప్రాణులను చేర్చుకున్నప్పుడు నేను కూడా ఆయన వాక్కు ద్వారా ఆయన హృదయంలో ప్రవేశించాను

సహస్రయుగపర్యన్తే ఉత్థాయేదం సిసృక్షతః
మరీచిమిశ్రా ఋషయః ప్రాణేభ్యోऽహం చ జజ్ఞిరే

స్వామి అలా వెయ్యి మహాయుగాలు నిదురించి ఉన్నాడు. అప్పుడు ఆయన సంకల్పంతో బ్రహ్మ ప్రజాపతులు మొ వారు పుట్టారు. నేను బ్రహ్మగారి హృదయం నుంచి పుట్టాను

అన్తర్బహిశ్చ లోకాంస్త్రీన్పర్యేమ్యస్కన్దితవ్రతః
అనుగ్రహాన్మహావిష్ణోరవిఘాతగతిః క్వచిత్

అన్తర్బహిశ్చ లోకాంస్త్రీన్పర్యేమ్యస్కన్దితవ్రతఃబ్రహ్మయొక్క ప్రాణములోంచి బయటపడిన నేను ఇప్పటివరకు బయటలోపలా నా నామ సంకీర్తన వ్రతానికి భంగం రాకుండా సంచరిస్తూ ఉన్నాను. 
అనుగ్రహాన్మహావిష్ణోరవిఘాతగతిః - పరమాత్మ అనుగ్రహం వల్ల యే లోకానికైన అడ్డులేకుండా వెళ్ళగలను.

దేవదత్తామిమాం వీణాం స్వరబ్రహ్మవిభూషితామ్
మూర్చ్ఛయిత్వా హరికథాం గాయమానశ్చరామ్యహమ్

బ్రహ్మ ఇచ్చిన వీణతో సంచరిస్తూ ఉన్నాను. మూర్చ్ఛ - రాగ విశేషములను మూర్చినములు అంటాం 

ప్రగాయతః స్వవీర్యాణి తీర్థపాదః ప్రియశ్రవాః
ఆహూత ఇవ మే శీఘ్రం దర్శనం యాతి చేతసి

తేడా ఎమిటంటే అప్పుడు ఆ బాల్యంలో ఒక్కసారే కనపడ్డాడు. ఇప్పుడు ఆహూత ఇవ మే శీఘ్రం - పిలవగానే అహవానించినట్లు వస్తాడు. 
ప్రగాయతః స్వవీర్యాణి తీర్థపాదః అన్నీ మరిచిపోయి గానం చేస్తున్నప్పుడు (ప్రగాయతః ) పిలవగానే వస్తాడు. 


ఏతద్ధ్యాతురచిత్తానాం మాత్రాస్పర్శేచ్ఛయా ముహుః
భవసిన్ధుప్లవో దృష్టో హరిచర్యానువర్ణనమ్

ఆతుర చిత్తానాం మాత్రాస్పర్శేచ్ఛయా - శబ్దాది విషయాలను అనుభవించాలని అన్నిరోగాలు తెచ్చుకుంటున్న జీవులకు. 
భవసిన్ధుప్లవో దృష్టో - సంసారమనే సముద్రంలో(భవ సింధు) ఉన్న నాకు ఒక నావ (ప్లవ:) కనపడింది అదే హరిచర్యానువర్ణనమ్. 

యమాదిభిర్యోగపథైః కామలోభహతో ముహుః
ముకున్దసేవయా యద్వత్తథాత్మాద్ధా న శామ్యతి

అరిషడ్వర్గం మన మనసుని పూర్తిగా ఆక్రమించింది. దీన్ని యోగముతో దానముతో యాగముతో తొలగించలేము. భగవంతుని లీల శ్రవణ - భగవతుని లీలలను గానం గానీ శ్రవణం గాని చెయ్యుటవలన కలిగే ఫలితం వేరే యోగ యాగాదులతో కలగదు. 

సర్వం తదిదమాఖ్యాతం యత్పృష్టోऽహం త్వయానఘ
జన్మకర్మరహస్యం మే భవతశ్చాత్మతోషణమ్

నీవడిగినదానికి సమాధానంగా నా చరిత్రను నీకు చెప్పాను. నా జన్మకర్మలను వినడంవల్ల నీ ఆత్మ సంతోషిస్తుందని చెప్పాను. 

సూత ఉవాచ
ఏవం సమ్భాష్య భగవాన్నారదో వాసవీసుతమ్
ఆమన్త్ర్య వీణాం రణయన్యయౌ యాదృచ్ఛికో మునిః

యాదృచ్ఛికో మునిః భగవంతుని ఇచ్చతో తిరిగే ముని. ఈ విషయాలన్నీ ఆయనకు చెప్పి (ఆమన్త్ర్య ) వీణను మోగిస్తూ వెళ్ళాడు. 

అహో దేవర్షిర్ధన్యోऽయం యత్కీర్తిం శార్ఙ్గధన్వనః
గాయన్మాద్యన్నిదం తన్త్ర్యా రమయత్యాతురం జగత్

పరమాత్మ కీర్తిని గానం చేస్తూ ఆ గానంలోనే అన్నీ మరచి మదమెక్కి (భగవంతుని నామస్మరణ అనే మత్తు - గాయన్మాద్య) వీణ మీద తీగలతో పరమాత్మను గానం చేస్తూ (తన్త్ర్యా ) పారవశ్యం చెందుతూ లోకమంతా తిరుగుతూ బాధపడుతున్న వారి బాధలను వారికి ఇష్టమున్నా లేకున్నా వినిపిస్తున్నాడు. మనందరి మనసును క్షణకాలం ఆనందంలో ముంచుతాడు, బాధపడుతున్న జగత్తుని ఆనందింపజేస్తున్నాడు. ఈయన ధన్యుడు.