కుశలే నానుషజ్జతే,
త్యాగీ సత్త్వసమావిష్టో
మేధావీ ఛిన్న సంశయః
సత్త్వగుణముతో గూడినవాడును, ప్రజ్ఞాశాలియు, సంశయములను బోగొట్టుకొనినవాడునునగు త్యాగశీలుడు, అశుభమును, కామ్యమును, దుఃఖకరము నగు కర్మను ద్వేషింపడు. శుభమును, నిష్కామమును, సుఖకరమునగు కర్మయందు ఆసక్తుడుకాడు. (అభిమానము కలిగియుండడు).
******************************************************************************************* 10
న హి దేహభృతా శక్యం
త్యక్తుం కర్మాణ్య శేషతః,
యస్తు కర్మఫలత్యాగీ
స త్యాగీత్యభిధీయతే.
కర్మములను పూర్తిగా విడుచుటకు దేహధారియగు జీవునకు సాధ్యముకాదు. ఎవడు కర్మముల యొక్క ఫములను విడుచుచున్నాడో అట్టివాడే త్యాగియని పిలువబడుచున్నాడు.
******************************************************************************************* 11
అనిష్టమిష్టం మిశ్రం చ
త్రివిధం కర్మణః ఫలమ్‌,
భవత్య త్యాగినాం ప్రేత్య
న తు సన్న్యాసినాం క్వచిత్.
దుఃఖకరమైనదియు, సుఖకరమైనదియు, సుఖదుఃఖములు రెండును గలసినదియునగు మూడు విధములైన కర్మఫలము కర్మఫలత్యాగము చేయనివారలకు మరణానంతరము కలుగుచున్నది. కర్మఫలత్యాగము చేసినవారికన్ననో అవి యెన్నటికిని కలుగనేరవు.
******************************************************************************************* 12
పఞ్చైతాని మహాబాహో
కారణాని నిభోధ మే,
సాంఖ్యే కృతాంతే ప్రోక్తాని
సిద్ధయే సర్వకర్మణామ్‌.
గొప్ప బాహువులుకల ఓ అర్జునా! సమస్త కర్మలునెరవేరుటకు కర్మకాండయొక్క అంతమును దెలుపు సాంఖ్యశాస్త్రమునందు చెప్పబడిన ఈ ఐదు కారణములను నావలన తెలిసికొనుము.
******************************************************************************************* 13
అధిష్ఠానం తథా కర్తా
కరణం చ పృథగ్విధమ్‌,
వివిధాశ్చ పృథ క్చేష్టా
దైవం చైవాత్ర పఞ్చమమ్‌
ఈ కర్మాచరణ విషయమున 1. శరీరము 2. కర్త 3. వివిధములగు ఇంద్రియములు 4. పలువిధములుగను, వేరు వేరుగను నుండు క్రియలు (వ్యాపారములు) ఐదవదియగు 5. దైవమును కారణములుగా నున్నవి.
******************************************************************************************* 14
శరీరవాజ్మనోభిర్య
త్కర్మ ప్రారభతే నరః,
న్యాయ్యం వా విపరీతం వా
పఞై తే తస్య హేతవః.
మనుజుడు శరీరము, వాక్కు, మనస్సు అనువీనిచేత న్యాయమైనట్టిగాని (శాస్త్రీయమైనట్టి) గాని, అన్యాయమైనట్టి (అశాస్త్రీయమైనట్టి) గాని ఏ కర్మమును ప్రారంభించుచున్నాడో, దాని కీయైదున్ను కారణములైయున్నవి .
******************************************************************************************* 15
తత్రైవం సతి కర్తార
మాత్మానం కేవలం తు యః,
పశ్యత్యకృతబుద్ధిత్వా
న్న స పశ్యతి దుర్మతిః.
కర్మవిషయమందిట్లుండగా (పైనదెల్పిన అయిదున్ను కారణములై యుండగా) ఎవడు సంస్కరింపబడని బుద్ధిగలవాడగుటచే, నిరుపాధికుడగు ఆత్మను కర్తగా తలంచుచున్నాడో, అట్టి అవివేకి కర్మము యొక్క గాని, ఆత్మ యొక్కగాని, వాస్తవ స్వరూపమును ఎఱుగకున్నాడు.
******************************************************************************************* 16
యస్య నాహంకృతో భావో
బుద్ధిర్యస్య న లిప్యతే,
హత్వాపి స ఇమాన్‌
లోకాన్న హంతి న నిబధ్యతే.
ఎవనికి ' నేను' కర్తను అను తలంపులేదో, ఎవని యొక్క బుద్ధి విషయములను కర్మలను అంటదో అతడీ ప్రాణులన్నిటిని చంపినను వాస్తవముగ ఏమియు చంపుటలేదు. మఱియు నతడు కర్మలచే, పాపముచే బంధింపబడుటయులేదు.
******************************************************************************************* 17
జ్ఞానం జ్ఞేయం పరిజ్ఞాతా
త్రివిధా కర్మచోదనా,
కరణం కర్మ కర్తేతి
త్రివిధః కర్మసంగ్రహః.
కర్మమునకు హేతువు తెలివి, తెలియదగిన వస్తువు, తెలియువాడు అని మూడు విధములుగ నున్నది. అట్లే కర్మ కాధారమున్ను ఉపకరణము (సాధనము), క్రియ, చేయువాడు - అని మూడు విధములుగ నున్నది.
******************************************************************************************* 18
