శ్రీమద్భాగవతం ఆరవ స్కంధం ఐదవ అధ్యాయం

శ్రీశుక ఉవాచ
తస్యాం స పాఞ్చజన్యాం వై విష్ణుమాయోపబృంహితః
హర్యశ్వసంజ్ఞానయుతం పుత్రానజనయద్విభుః

పాంచజనిని పెళ్ళి చేసుకుని పదివేల మంది పుత్రులను పొందాడు

అపృథగ్ధర్మశీలాస్తే సర్వే దాక్షాయణా నృప
పిత్రా ప్రోక్తాః ప్రజాసర్గే ప్రతీచీం ప్రయయుర్దిశమ్

ఈ పదివేల మందీ ఒకే స్వభావం గలవారు ఒకే ధర్మాన్ని ఆచరించేవారు. తండ్రి మాట విని ఉత్తమ సంతానం పొందడానికి పశ్చిమ దిక్కుకు బయలు దేరారు

తత్ర నారాయణసరస్తీర్థం సిన్ధుసముద్రయోః
సఙ్గమో యత్ర సుమహన్మునిసిద్ధనిషేవితమ్

సముద్రము నుండి వచ్చిన నారాయణ తీర్థానికి వెళ్ళారు. నదీ సముద్ర సంగమం సర్వ శ్రేష్టం కాబట్టి అక్కడ నిరంతరం మునులూ సిద్ధులూ ఉంటారు

తదుపస్పర్శనాదేవ వినిర్ధూతమలాశయాః
ధర్మే పారమహంస్యే చ ప్రోత్పన్నమతయోऽప్యుత

అలాంటి పవిత్ర జలాన్ని ఆచమనం చేసినందు వలన వారి మనసులో మురికి పోయి భగవంతుని మీద రుచి కలిగి తండ్రి ఆజ్ఞ్యతో ఉగ్రమైన తపస్సు చేసారు

తేపిరే తప ఏవోగ్రం పిత్రాదేశేన యన్త్రితాః
ప్రజావివృద్ధయే యత్తాన్దేవర్షిస్తాన్దదర్శ హ

ప్రజా సృష్టి పెరగడానికి కావలసిన ప్రయత్నం చేయడానికి పరమాత్మ గురించి తపస్సు చేసారు

ఉవాచ చాథ హర్యశ్వాః కథం స్రక్ష్యథ వై ప్రజాః
అదృష్ట్వాన్తం భువో యూయం బాలిశా బత పాలకాః

అక్కడికి నారదుడు వచ్చాడు. "మీరు ప్రజలను ఎలా సృష్టిస్తారు. ఉండడానికి ఎంత భూమి ఉందో తెలుసా మీకు. సృష్టించిన ప్రతీ వారికీ ఆశ్రయమివ్వగలరా? భూమి యొక్క అంతము తెలియదు మీకు. మూర్ఖులులా ఎలా సృష్టిస్తారు"

తథైకపురుషం రాష్ట్రం బిలం చాదృష్టనిర్గమమ్
బహురూపాం స్త్రియం చాపి పుమాంసం పుంశ్చలీపతిమ్

ఈ ప్రపంచం మొత్తం ఒకే పురుషుడు ఉన్నాడు. ఈ శరీరములో ఉన్న పురుషుడు (జీవాత్మ) ఒక్కడే. దారి తెలియని బిలం ఒకటి ఉంది (బ్రహ్మాండం). స్త్రీ(బుద్ధి) చాలా రూపాలతో వస్తుంది. జీవుడు వేశ్యా భర్త.

నదీముభయతో వాహాం పఞ్చపఞ్చాద్భుతం గృహమ్
క్వచిద్ధంసం చిత్రకథం క్షౌరపవ్యం స్వయం భ్రమి

ఒక నది (సంసారం) రెండు వైపులా ప్రవహిస్తూ ఉంటుంది (నివృత్తి ప్రవృత్తి మార్గాలు). ఇంటిలో ఐదు, ఐదు,, మొత్తం పది మంది ఉంటారు. కొన్ని చోట్ల హంస (జ్ఞ్యానం) ఉంటుంది. పదునైన ఆయుధము గలిగి తనకు తాను తిరిగేది (కాలం) ఒకటుంది

కథం స్వపితురాదేశమవిద్వాంసో విపశ్చితః
అనురూపమవిజ్ఞాయ అహో సర్గం కరిష్యథ

మీరున్న సంసారములో ఏదైనా బాగున్నదా? తండ్రి చెప్పాడన్న ఒకే ఒక్క సాకుతో "ఇది నాకు తగినదా కాదా" అన్న ఆలోచనతోనే మీరు సృష్టిచేస్తున్నారా?

శ్రీశుక ఉవాచ
తన్నిశమ్యాథ హర్యశ్వా ఔత్పత్తికమనీషయా
వాచః కూటం తు దేవర్షేః స్వయం విమమృశుర్ధియా

ఇది విన్న ఆ దక్షుని కుమారులు, సృష్టి చేయాలన్న కోరికతో ఉన్నవారు నారదుడు ఆడిన మాటల మోహములో పడ్డారు. ఏమి చేయాలో ఆలోచిస్తున్నారు

భూః క్షేత్రం జీవసంజ్ఞం యదనాది నిజబన్ధనమ్
అదృష్ట్వా తస్య నిర్వాణం కిమసత్కర్మభిర్భవేత్

రాష్ట్రం అంటే భూమి, జీవుడు పురుషుడు. మాయకు కూడా పరమాత్మ లాగే ఆది లేదు. ఇలాంటి పరమాత్మ ప్రకృతి స్వరూపాన్ని మాయనూ తెలుసుకోకుండా ఇలాంటి పనులు చేస్తే లాభం ఏమిటి. స్వరూప స్వభావం జ్ఞ్యానం లేకుండా ఆచరించే కర్మల వలన మనకేమి ఒరుగుతుంది.

ఏక ఏవేశ్వరస్తుర్యో భగవాన్స్వాశ్రయః పరః
తమదృష్ట్వాభవం పుంసః కిమసత్కర్మభిర్భవేత్

ఇక్కడిదాకా వచ్చి ఎక్కడికి వెళతాడో, ఎప్పుడు వెళతాడో తెలియలేడు.

పుమాన్నైవైతి యద్గత్వా బిలస్వర్గం గతో యథా
ప్రత్యగ్ధామావిద ఇహ కిమసత్కర్మభిర్భవేత్

ఆత్మ పరమాత్మ యొక్క స్వరూపం తెలియని వారు చేసిన అసత్కర్మలతో ఏమి ప్రయోజనం.

నానారూపాత్మనో బుద్ధిః స్వైరిణీవ గుణాన్వితా
తన్నిష్ఠామగతస్యేహ కిమసత్కర్మభిర్భవేత్

స్త్రీ అంటే నానా రూపాలతో (సాత్విక రాజస తామస) ఉండే బుద్ధి. ఇలాంటి బుద్ధి వేశ్య లాగ తన స్వరూప స్వభావాన్ని మార్చుకుంటుంది. అలాంటి బుద్ధికి లొంగినవాడు చేసే పనులతో ఏమి ప్రయోజనం.

తత్సఙ్గభ్రంశితైశ్వర్యం సంసరన్తం కుభార్యవత్
తద్గతీరబుధస్యేహ కిమసత్కర్మభిర్భవేత్

అలాంటి వారి సంగముతో తొలగిపోయిన ఐశ్వర్యం కలవాడై సంసారములో "చేడు భార్య" సంచరించినట్లుగా సంచరిస్తూ ఉంటాడు. విషయాన్ని తెలుసుకోకుండా కర్మలాచరిస్తే ఫలితం ఉండదు.

సృష్ట్యప్యయకరీం మాయాం వేలాకూలాన్తవేగితామ్
మత్తస్య తామవిజ్ఞస్య కిమసత్కర్మభిర్భవేత్

జగత్తు సృష్టించబడుతున్నదీ, సంహరించబడుతున్నది పరమాత్మ చేత. పరమాత్మ తానేమీ చేయడు. తన మాయ చేస్తుంది. ఇలాంటి ప్రకృతి స్వరూపం తెలుసుకోకుండా ఆచరించే కర్మల ఫలితం ఏమిటి.

పఞ్చవింశతితత్త్వానాం పురుషోऽద్భుతదర్పణః
అధ్యాత్మమబుధస్యేహ కిమసత్కర్మభిర్భవేత్

ఇరవై ఐదు తత్వములకూ దర్పణం ఎవరు? పురుషుడు. ఇరవై నాలుగు తత్వములతో ఏర్పడిన జీవుడు తానేర్పడిన తత్వముల గురించి తెలియకుండా పనులు చేస్తే ఏమి లాభం.

ఐశ్వరం శాస్త్రముత్సృజ్య బన్ధమోక్షానుదర్శనమ్
వివిక్తపదమజ్ఞాయ కిమసత్కర్మభిర్భవేత్

నరకం మోక్షం గురించి చెప్పే వేదాంత సారము తెలియకుండా పరమాత్మ ఉండే చోటుని తెలుసుకోకుండా పనులు చేస్తే ఏమి లాభం

కాలచక్రం భ్రమి తీక్ష్ణం సర్వం నిష్కర్షయజ్జగత్
స్వతన్త్రమబుధస్యేహ కిమసత్కర్మభిర్భవేత్

సకల జగత్తునూ కాల చక్రం నడిపిస్తూ ఉంటుంది. జీవుడు కాలాధీనుడు ప్రకృతి అధీనుడు లేదా గుణాధీనుడు. స్వతంత్ర్యుడు కాని జీవుడు సృష్టి ఎలా చేస్తాడు.

శాస్త్రస్య పితురాదేశం యో న వేద నివర్తకమ్
కథం తదనురూపాయ గుణవిస్రమ్భ్యుపక్రమేత్

శాస్త్రమును కూడా మాని తండ్రి ఆజ్ఞ్యను పరిపాలిస్తారు. ఇలాంటి స్వరూపానికి తత్వానికీ గుణముల యందు ఆసక్తి ఉన్నవాడు తండ్రి ఆజ్ఞ్య యొక్క స్వరూపాన్ని తెలియకుండా పని ఎలా ప్రారంభిస్తారు

ఇతి వ్యవసితా రాజన్హర్యశ్వా ఏకచేతసః
ప్రయయుస్తం పరిక్రమ్య పన్థానమనివర్తనమ్

నారదుడు చెప్పినదాన్ని గూర్చి హర్యశ్వులు ఇలా ఆలోచించి ఒక నిర్ణయానికొచ్చారు.
ఇంత మంచి దారి చూపించినందు నారదునికి ముమ్మారు ప్రదక్షిణం చేసి నమస్కరించి తిరిగిరాని చోటికి (మోక్షానికి ) వేళ్ళిపోయారు

స్వరబ్రహ్మణి నిర్భాత హృషీకేశపదామ్బుజే
అఖణ్డం చిత్తమావేశ్య లోకాననుచరన్మునిః

నారదుడు తన వీణను మీటుతూ ప్రపంచమనతా సంచరిస్తున్నాడు. 

నాశం నిశమ్య పుత్రాణాం నారదాచ్ఛీలశాలినామ్
అన్వతప్యత కః శోచన్సుప్రజస్త్వం శుచాం పదమ్

ఈ విషయం దక్షునికి తెలిసింది. అన్ని దు@ఖాలకు సంతానమే మూలమని ఆలోచిస్తూ ఉండగా

స భూయః పాఞ్చజన్యాయామజేన పరిసాన్త్వితః
పుత్రానజనయద్దక్షః సవలాశ్వాన్సహస్రిణః

బ్రహ్మ వచ్చి ఓదార్చాడు. దాని వలన మళ్ళీ ఇంకో పదివేల మంది సంతానాన్ని పొందాడు

తే చ పిత్రా సమాదిష్టాః ప్రజాసర్గే ధృతవ్రతాః
నారాయణసరో జగ్ముర్యత్ర సిద్ధాః స్వపూర్వజాః

వారు కూడా వారి అన్నలు ఎక్కడ తపస్సు చేసారో అక్కడికే వెళ్ళారు తపస్సుకు

తదుపస్పర్శనాదేవ వినిర్ధూతమలాశయాః
జపన్తో బ్రహ్మ పరమం తేపుస్తత్ర మహత్తపః

ఆచమనం చేసి స్నానం చేసి గొప్ప తపస్సు చేసారు

అబ్భక్షాః కతిచిన్మాసాన్కతిచిద్వాయుభోజనాః
ఆరాధయన్మన్త్రమిమమభ్యస్యన్త ఇడస్పతిమ్

నీరు లేక వాయువును ఆహారముగా తీసుకుంటూ

ఓం నమో నారాయణాయ పురుషాయ మహాత్మనే
విశుద్ధసత్త్వధిష్ణ్యాయ మహాహంసాయ ధీమహి

ఈ మంత్రాన్ని జపిస్తూ. ఐశ్వర్యానికీ సంతానానికీ మానసిక దిగులు లేకుండా ఉండటానికి దీన్ని జపించాలి 

ఇతి తానపి రాజేన్ద్ర ప్రజాసర్గధియో మునిః
ఉపేత్య నారదః ప్రాహ వాచః కూటాని పూర్వవత్

నారదుడు ఈ విషయం తెలుసుకుని మొదటి వారికి చెప్పినట్లుగా కపట వాక్యాలు చెప్పాడు

దాక్షాయణాః సంశృణుత గదతో నిగమం మమ
అన్విచ్ఛతానుపదవీం భ్రాతౄణాం భ్రాతృవత్సలాః

నేను చెప్పిన దాన్ని జాగ్రత్తగా వినండి. ఇక్కడికే వచ్చిన మీ అన్నలు ఏమయ్యారో తెలుసా. మొదట వారెక్కడున్నారో తెలుసుకోవద్దా? 

భ్రాతౄణాం ప్రాయణం భ్రాతా యోऽనుతిష్ఠతి ధర్మవిత్
స పుణ్యబన్ధుః పురుషో మరుద్భిః సహ మోదతే

అన్నల మార్గాన్ని ఆచరించిన వాడే పుణ్యాత్ముడు. వాడికి మరుత్తు లోకం వస్తుంది

ఏతావదుక్త్వా ప్రయయౌ నారదోऽమోఘదర్శనః
తేऽపి చాన్వగమన్మార్గం భ్రాతౄణామేవ మారిష

తమ్ములు అన్నలని వెతుకుతూ వెళ్ళారు

సధ్రీచీనం ప్రతీచీనం పరస్యానుపథం గతాః
నాద్యాపి తే నివర్తన్తే పశ్చిమా యామినీరివ

కాసేపు తూర్పు పశ్చిమ ఉత్తరం దక్షిణం వెతికారు. వారు దొరకలేదు. ఇప్పటికీ వీరు తిరిగి రాలేదు. 

ఏతస్మిన్కాల ఉత్పాతాన్బహూన్పశ్యన్ప్రజాపతిః
పూర్వవన్నారదకృతం పుత్రనాశముపాశృణోత్

దక్షునికి అన్నీ దుశ్శకునాలు కలిగి, విషయం తెలుసుకుని శోకముతో కోపం వచ్చి

చుక్రోధ నారదాయాసౌ పుత్రశోకవిమూర్చ్ఛితః
దేవర్షిముపలభ్యాహ రోషాద్విస్ఫురితాధరః

కోపముతో నారదున్ని శపించాడు. 

శ్రీదక్ష ఉవాచ
అహో అసాధో సాధూనాం సాధులిఙ్గేన నస్త్వయా
అసాధ్వకార్యర్భకాణాం భిక్షోర్మార్గః ప్రదర్శితః

నీవు మంచి వాడి వేషములో ఉన్న దుర్మార్గుడవు. చిన్న పిల్లలకి ధర్మం తెలియని అర్భకులను సన్యాసం ఇచ్చావు. 

ఋణైస్త్రిభిరముక్తానామమీమాంసితకర్మణామ్
విఘాతః శ్రేయసః పాప లోకయోరుభయోః కృతః

సన్యాసం స్వీకరించాలంటే ఋణత్ర్యాన్ని పోగొట్టుకోవాలి. అధ్యయనం యజ్ఞ్య యాగాదులు చేసి సంతానము పొందాలి. కర్మ యొక్క స్వరూప స్వభావమే వారికి తెలియదు. ఈ లోకం ఆ లోకం కూడా అందకుండా చేసావు

ఏవం త్వం నిరనుక్రోశో బాలానాం మతిభిద్ధరేః
పార్షదమధ్యే చరసి యశోహా నిరపత్రపః

చిన్న పిల్లల బుద్ధిని దయలేని వాడవై భేధించావు. పరమాత్మ భక్తుల మధ్య ఉండి వారి కీర్తిని పాడుచేస్తున్నావు

నను భాగవతా నిత్యం భూతానుగ్రహకాతరాః
ఋతే త్వాం సౌహృదఘ్నం వై వైరఙ్కరమవైరిణామ్

పరమాత్మ భక్తులు సకల ప్రాణులనూ దయ చూస్తారు, నీవొక్కడవు తప్ప. స్నేహితులనీ స్నేహాన్ని నశింపచేసావు. నాకు నీవు శత్రువుకావు. అయినా ఇపుడు శత్రువయ్యావు

నేత్థం పుంసాం విరాగః స్యాత్త్వయా కేవలినా మృషా
మన్యసే యద్యుపశమం స్నేహపాశనికృన్తనమ్

నిన్ను నీవు విరాగివనుకుంటున్నావు గానీ అది అబద్దం. నీవు జ్ఞ్యానన్ని తత్వాన్నీ బోధించానని అనుకుంటున్నావు. పరమాత్మ స్వరూపం తెలియాలంటే ఉన్న దానిలో చెడు తెలిస్తేనే కొత్తదానికోసం ప్రయత్నం చేస్తాము. సంసారములోకి ప్రవేశించకుండానే వెళ్ళగొడితే ధర్మ స్వరూపం గానీ కర్మ స్వరూపం గానీ ఎలా తెలుసుతుంది 

నానుభూయ న జానాతి పుమాన్విషయతీక్ష్ణతామ్
నిర్విద్యతే స్వయం తస్మాన్న తథా భిన్నధీః పరైః

నీలాంటి వానితో బుద్ధి భేధించబడకుండా ఉంటే ఎవరూ సంసారములో ప్రవేశించకుండా విరక్తులు కారు మేమంతా పరమాత్మ ఆజ్ఞ్యగా కర్మలను ఆచరించేవారము. మేము సాధువులము గృహస్థులము 

యన్నస్త్వం కర్మసన్ధానాం సాధూనాం గృహమేధినామ్
కృతవానసి దుర్మర్షం విప్రియం తవ మర్షితమ్

తన్తుకృన్తన యన్నస్త్వమభద్రమచరః పునః
తస్మాల్లోకేషు తే మూఢ న భవేద్భ్రమతః పదమ్

మా వంశాన్ని చేధించినవాడవు కాబట్టి మాకు అమంగళాన్ని ఆచరించావు. సంసారములో  మాకు చోటు లేకుండా చేసావు కాబట్టి మూడు లోకాలలో నీకు స్థిరమైన ఆవాసముండదు. నువ్వు తిరుగుతూనే ఉంటావు. 

శ్రీశుక ఉవాచ
ప్రతిజగ్రాహ తద్బాఢం నారదః సాధుసమ్మతః
ఏతావాన్సాధువాదో హి తితిక్షేతేశ్వరః స్వయమ్

సాధు సమ్మతుడైన, ఓర్పు గల నారదుడు ఆ శాపాన్ని స్వీకరించాడు.